Jaarcijfers Hart- en Vaatziekten 2023
In dit hoofdstuk worden de jaarcijfers met betrekking tot sterfte en ziekenhuisopnamen voor het jaar 2023 gepresenteerd. Uitsplitsing vindt plaats naar leeftijd en geslacht. Daarnaast worden trends in de periode 1980-2023 beschreven. Het artikel sluit af met en prognosecijfers voor hart- en vaatziekten na eerste ziekenhuisopnamen.
Y. Koop1,2, R.H. Wimmers1, I. Vaartjes2
1 Hartstichting, Den Haag
2 Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde, Universitair Medisch Centrum Utrecht, Utrecht
Methode
Sterftecijfers zijn afkomstig uit de doodsoorzaken statistieken van het CBS. Ziekenhuisopnamen zijn op basis van gegevens van Dutch Hospital Data. De gebruikte ICD-10 codes voor hart- en vaatziekten zijn: I00-I99, ICD-9 390-459.
Resultaten
Sterfte door hart- en vaatziekten
In 2023 was het aandeel van hart- en vaatziekten aan de totale sterfte 23% voor zowel mannen en voor vrouwen. Er zijn in 2023 iets meer mannen dan vrouwen aan hart- en vaatziekten overleden, namelijk 19.447 mannen en 19.303 vrouwen. Tot de leeftijd van 80 jaar is kanker de meest voorkomende oorzaak van overlijden. Vanaf 80 jaar vormen hart- en vaatziekten de belangrijkste oorzaak van overlijden. Naast hart- en vaatziekten en kanker vormen ziekten van de ademhalingsorganen, psychische en gedragsstoornissen en ziekten van het zenuwstelsel en zintuigen belangrijke oorzaken van overlijden.
| Mannen | Vrouwen | Totaal | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Doodsoorzaak | N | % | Gem. Lft. |
N | % | Gem. Lft. |
N | % | Gem. Lft. | |||
| Hart- en vaatziekten1 | 19447 | 23 | 79 | 19303 | 23 | 84 | 38750 | 23 | 81 | |||
| Kwaadaardige nieuwvormingen | 24538 | 29 | 74 | 20864 | 24 | 74 | 45402 | 27 | 74 | |||
| Ziekten van de ademhalingsorganen | 6816 | 8 | 79 | 7211 | 8 | 81 | 14027 | 8 | 80 | |||
| Psychische en gedragsstoornissen | 5299 | 6 | 82 | 8666 | 10 | 86 | 13965 | 8 | 85 | |||
| Ziekten van zenuwstelsel en zintuigen | 4501 | 5 | 77 | 5115 | 6 | 82 | 9616 | 6 | 80 | |||
| Uitwendige oorzaken van letsel en vergiftiging | 5322 | 6 | 69 | 5866 | 7 | 82 | 11188 | 7 | 75 | |||
| Overige doodsoorzaken | 17996 | 21 | 75 | 18577 | 22 | 81 | 36573 | 22 | 78 | |||
| Alle doodsoorzaken3 | 83.919 | 100 | 76 | 85.602 | 100 | 81 | 169.521 | 100 | 78 |
1 Op basis van ICD-10 codes I00 t/m I99. Voor de precieze omschrijving van deze codes wordt verwezen naar bijlage A in het boek Hart- en vaatziekten in Nederland 2020
2 COVID cijfers zijn gebaseerd op de ICD-10 codes U07.1 en U07.2
3 Als gevolg van afronding tellen de percentages niet altijd op tot 100
| Absolute aantallen |
Gem. lft | 0-29 | 30-39 | 40-49 | 50-59 | 60-69 | 70-79 | 80-89 | ≥90 | ||
| Sterfte† | Mannen | 19447 | 79 | 39 | 64 | 249 | 956 | 2300 | 5272 | 7431 | 3136 |
| Vrouwen | 19303 | 84 | 24 | 30 | 104 | 388 | 1148 | 3501 | 7652 | 6456 | |
| Totaal | 38750 | 81,5 | 63 | 94 | 353 | 1344 | 3448 | 8773 | 15083 | 9592 |
† Op basis van gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek: ICD-10 codes I00-I99, ICD-9 codes 390-459
De gemiddelde leeftijd van overlijden aan hart- en vaatziekten is 79 jaar bij mannen en 84 jaar bij vrouwen. De sterfte aan hart- en vaatziekten is voor vrouwen hoger in de leeftijdsgroepen vanaf 80 jaar in vergelijking met mannen, in deze groepen is het absolute aantal vrouwen ook hoger dan het aantal mannen. De gemiddelde leeftijd bij overlijden ten gevolge van hart- en vaatziekten is toegenomen over de tijd voor zowel mannen als vrouwen: in 1980 was de gemiddelde leeftijd voor mannen 73 jaar en voor vrouwen 79 jaar.
Absolute sterfte aan hart- en vaatziekten nam in de periode 1980-2023 af, deze daling is het sterkst tot 2010 bij mannen en tot 2020 bij vrouwen, sindsdien is er een lichte stijging zichtbaar.
Als we naar het sterftepercentage per leeftijdcategorie kijken in 1980 en 2023 dan zien we een duidelijke verschuiving in leeftijd waarop mensen sterven aan een hart- en vaatziekten.
Ziekenhuisopnamen voor hart- en vaatziekten
In 2023 vonden er 235.884 ziekenhuisopnamen wegens hart- en vaatziekten plaats, waarvan 141.199 (60%) opnamen van mannen en 94.685 (40%) van vrouwen. Dit zijn 387 opnamen vanwege hart- en vaatziekten per dag voor mannen en 259 opnamen per dag voor vrouwen. De gemiddelde leeftijd bij een ziekenhuisopname vanwege hart- en vaatziekten was 69 jaar bij mannen en 73 jaar bij vrouwen.
In 2023 bestaat 9% van de klinische ziekenhuisopnamen uit observaties, oftewel 21.313 observaties (11.631 voor mannen en 9.682 voor vrouwen).
| Absolute aantallen |
Gem. lft | 0-29 | 30-39 | 40-49 | 50-59 | 60-69 | 70-79 | 80-89 | ≥90 |
||
| Ziekenhuisopnamen± | Mannen | 141.199 | 69 | 1768 | 2241 | 6419 | 20094 | 34602 | 45938 | 26692 | 3445 |
| Vrouwen | 94.685 | 73 | 1326 | 1545 | 3458 | 8951 | 17726 | 30631 | 25354 | 5694 | |
| Totaal | 235.884 | 71 | 3094 | 3786 | 9877 | 29045 | 52328 | 76569 | 52046 | 9139 | |
| Dagopnamen± | Mannen | 70.920 | 67 | 851 | 1011 | 3063 | 12459 | 22187 | 23764 | 7288 | 297 |
| Vrouwen | 39.022 | 68 | 741 | 923 | 1889 | 5265 | 10275 | 14012 | 5637 | 280 | |
| Totaal | 109.942 | 67,5 | 1592 | 1934 | 4952 | 17724 | 32462 | 37776 | 12925 | 577 | |
| Gemiddeld aantal dagen |
0-29 | 30-39 | 40-49 | 50-59 | 60-69 | 70-79 | 80-89 | ≥90 |
|||
| Gemiddeld aantal ligdagen in het ziekenhuis± |
Mannen | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 6 | |
| Vrouwen | 5 | 5 | 4 | 5 | 4 | 4 | 5 | 5 | 6 | ||
| Totaal | 5 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 5 | 5 | 6 | ||
| Prognose na eerste ziekenhuisopname†/± |
Percentage | 0-44 | 45-54 | 55-74 | 75-84 | ≥85 | |||||
| 30-dagen sterfte | Mannen | 4,8 | 1,6 | 1,8 | 3,2 | 7,6 | 17,3 | ||||
| Vrouwen | 6,0 | 1,4 | 2,1 | 3,3 | 7,2 | 16,9 | |||||
| Totaal | 5,4 | 1,5 | 1,9 | 3,2 | 7,4 | 17,1 | |||||
| 1-jaar sterfte | Mannen | 10,7 | 2,5 | 3,3 | 7,1 | 18,0 | 38,1 | ||||
| Vrouwen | 12,8 | 2,1 | 3,8 | 7,2 | 15,9 | 36,0 | |||||
| Totaal | 11,6 | 2,3 | 3,5 | 7,1 | 17,0 | 36,7 | |||||
| 5-jaar sterfte | Mannen | 24,3 | 3,5 | 6,2 | 17,1 | 45,8 | 77,5 | ||||
| Vrouwen | 27,1 | 2,6 | 6,0 | 15,5 | 39,2 | 74,3 | |||||
| Totaal | 25,6 | 3,0 | 6,1 | 16,5 | 42,5 | 75,4 |
† Op basis van gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek: ICD-10 codes I00-99, ICD-9 codes 390-459
± Op basis van gegevens van Dutch Hospital Data: ICD-10 codes I00-99, ICD-9 390-459. Let op, deze cijfers gaan over het aantal opnames, niet het aantal individuele patiënten
De gemiddelde leeftijd waarop iemand in het ziekenhuis wordt opgenomen vanwege een hart- en vaatziekte is in de periode van 1980-2023 gestegen voor zowel mannen als vrouwen (voor mannen van gemiddeld 61 jaar naar 69 jaar en voor vrouwen van gemiddeld 64 jaar naar 73 jaar).
Tussen 1980 en 2023 is het gemiddeld aantal dagen dat patiënten worden opgenomen vanwege hart- en vaatziekten afgenomen. Voor hart- en vaatziekten is de gemiddelde ligduur voor mannen afgenomen van 16 naar 5 dagen (69% daling) en voor vrouwen van 20 naar 5 dagen (75% daling).
In de periode 1980 tot 2023 is het gecorrigeerde ziekenhuisopnamecijfer voor hart- en vaatziekten bij mannen met 28% gedaald en bij vrouwen met 22% gedaald. In de periode 1980-2019 was dit nog respectievelijk 17% en 9% voor mannen en vrouwen. Deze sterke daling in 2020 - 2022 is mogelijk gerelateerd aan 1) de verminderde zorgcapaciteit door de COVID-19 gerelateerde ziekenhuisopnamen, 2) angst voor besmettingsgevaar in het ziekenhuis en 3) concurrerende ziekenhuisopname en sterfte door COVID.
* Omwille van verschillende veranderingen zijn de cijfers na 2012 en van 2019 minder goed vergelijkbaar met de cijfers van de jaren ervoor. Om deze reden worden deze cijfers gestippeld weergegeven.
Dagopnamen voor hart- en vaatziekten
In 2023 vonden er 109.942 dagopnamen plaats vanwege hart- en vaatziekten, waarvan 70.920 (65%) van mannen en 39.022 (35%) van vrouwen. De gemiddelde leeftijd bij een dagopname vanwege hart- en vaatziekten was in 2023 67 jaar voor mannen en 68 jaar voor vrouwen.
Sinds 1992 is er een gestage toename bij zowel mannen als vrouwen, van 6.437 en 7.340 dagopnamen van mannen respectievelijk vrouwen in 1992 naar 73.508 en 56.536 dagopnamen in 2013. Mede door administratieve en financiële veranderingen daalde het dagopnamecijfer na 2013 tot 52.049 dagopnamen van mannen en 32.578 dagopnamen van vrouwen in 2015. Sindsdien zijn het aantal dagopnamen weer gestegen tot 63.932 voor mannen en 36.105 voor vrouwen in 2019. Mogelijk als gevolg van de coronapandemie zijn de dagopnamen in 2020 gedaald naar 59.742 voor mannen en 32.336 voor vrouwen, maar sinds 2021 stijgt het aantal dagopnamen weer.
* Omwille van verschillende veranderingen zijn de cijfers na 2012 en van 2019 minder goed vergelijkbaar met de cijfers van de jaren ervoor. Om deze reden worden deze cijfers gestippeld weergegeven.
Prognose na eerste ziekenhuisopname
In de periode van 2010 tot 2019 is de prognose berekend na een eerste ziekenhuisopname voor hart- en vaatziekten. Na 30 dagen is 5% van de mannen en 6% van de vrouwen overleden, na 1 jaar 11% van de mannen en 13% van de vrouwen en na 5 jaar 24% van de mannen en 27% van de vrouwen. In de prognosecijfers figuren en de kerncijfers tabel, zijn de sterftecijfers na de eerste ziekenhuisopname per leeftijdsgroep voor mannen en vrouwen weergegeven.
